Çocuk edebiyatının çok önemli yazarlarından biri olan Tove Jansson’un Mumi serisi sadece çocukları değil yetişkinleri de cezbeden hikayelerden oluşuyor. Gelin hepsine yakından bakalım...
BURAK GÖRAL
Çizgi dışı bir sanatçı olan Tove Marika Jansson, Finlandiyalı heykeltıraş bir babayla, İsveçli çizer bir annenin kızı olarak dünyaya gelmiştir. 1.Dünya Savaşı’nın başlangıç yılı olan 1914’te doğan Jansson, hayatı boyunca yaratıcılığıyla savaşa karşı durmuş, ağlayan bir bebek olarak resmettiği Hitler’i eleştirmişti.
İki erkek kardeşi de sanatçı olan Tove’nin çocukluğu bohem bir burjuva çevrede geçmiştir. Tıpkı ebeveynleri gibi sanatçı olarak hayatını sürdürdü, yazdı, resmetti ve çizdi. 1945’te ilk kitabı yayınlandı.
Yaşamı boyunca ona dünya çapında ün ve başarı kazandıran çocuk hikayeleri bir yana, çizimle, resimle, tiyatroyla uğraşan, pek çok ödülle onurlandırılan ve 2001 yılında hayata veda eden Jansson, dünya edebiyat çevrelerinde ‘kültürel bir ikon’ olarak anılır.
Mumilerin dünyası
Tove Jansson, Mumi (orijinali Moomin) adını verdiği bireylerden oluşturduğu bir aile yaratarak onların çevreci ve samimi hikayelerini anlattığı çok sayıda çocuk kitabı yazdı ve resmetti. Mumiler, Tove Jansson'un genellikle İsveççe yayınlatmış olduğu seri kitaplarındaki hayali karakterlerin tümüne verilen addır. Mağaralarda yaşayan İskandinav kökenli Mumilerin ten renklerini beyaz, tombul ve tüylüdürler. Ayrıca hipopotamların burunlarına benzeyen büyük burunlara sahiptirler.
Bu kitaplarda olayların geçtiği coğrafya olan Mumi Vadisi, adını Mumi ailesinden alır. Mumi ailesi yalnızca üç kişilik bir aile olsa da dünyanın en büyük ailesidir aslında. Çünkü ailenin tek çocuğu olan Mumiş, vadinin dışına yaptığı keşif gezilerinde edindiği bütün arkadaşlarını evine getirir. Mumilerin mavi evinde herkes için bir yatak ve sofraya eklenecek bir tabak mutlaka vardır. Eve adım atan herkes artık aileden sayılır.
Tove Jansson’un ailesiyle yazlarını geçirdikleri Finlandiya Körfezi’ndeki takımadalar, onun Mumi kitaplarında resmettiği çevreye ilham vermiştir. 1945 yılında yayımladığı ilk Mumi kitabı “Mumiler ve Büyük Sel Baskını”nda kendi çizdiği figürlere de yer vermiştir.
Kendi deyimiyle ilk başta bir oyun olarak başlayan yazarlığı, daha ilk kitabından itibaren ilgi görmüş, “Kuyruklu Yıldız Geliyor”la devam eden Mumi serisi sonrasında toplam dokuz kitaba ulaşmış. Ellinin üzerinde dile çevrilen Mumi kitapları tiyatro, sinema ve operaya da uyarlanmıştır. Kuşaklar boyunca özellikle de Avrupa ülkelerindeki çocukların başucu kitapları olmuşlardır.
Jansson’un yazıp resimlediği serinin kitapları, Mumi Vadisi’nin muhteşem atmosferinde geçen macera dolu hikâyeleri ve yumuşak hatlı ilüstrasyonlarıyla her yaş okura hitap ediyor.
Türkçede Mumi Kitapları, Dinozor Çocuk Yayınları tarafından basılmaktadır.
İşte Tove Jansson’un Mumi kitap serisi, sırasıyla okumak isteyenler için, ilk yayınlanma tarihlerine göre şöyle sıralanıyorlar:
#1 MUMİLER VE BÜYÜK SEL BASKINI
Mumilerin yaratıcısı Tove Jansson’un “Mumiler ve Büyük Sel Baskını”, Mumi Vadisi’ndeki hikayenin başlangıcını oluşturan ilk kitaptır.
1945’te ilk kitabı Mumiler ve Büyük Sel Baskını’nı yazdığında 2. Dünya Savaşı yeni bitmişti, savaşın yarattığı dehşetin etkilerini yıkmak için Jansson, ütopik bir evrende geçen kendi mumi karakterleriyle yepyeni hikayeler yaratmaya başşlamıştı. Bu hikayelerde Jansson, genel olarak hayatta kalma temasını ve nerede olursa olsun hayatı devam ettirme güdüsünü öne çıkardı.
Daha bu ilk macerada bile sıra dışı bir durum vardır aslında. Ailenin babası olan Mumi, Anne Mumi ve çocukları Mumiş’ten ayrıdır. Ancak anne-çocuğun Mumi Baba’ya duydukları özlem artık dayanılmaz olmuştur. Ona kavuşmak için karşılarına çıkan herkese onu görüp görmediklerini sormaya başlarlar. Ormanda çıktıkları yolculuk sırasında büyük bir sel baskınıyla da karşı karşıya kalırlar. Acaba tekrar evlerine ve Mumi Baba’ya kavuşabilecekler midir?
Ayrılmış bir anne-baba profiliyle başlayan kitap, ailenin türlü zorluklardan ve engellerden sonra tekrar bir araya gelmesi hikayesini anlatmaktadır.
#2 KUYRUKLU YILDIZ GELİYOR
Serinin ikinci kitabı “Kuyruklu Yıldız Geliyor”da Mumi ve Sniff sahile giden bir patikayı keşfederler ve orada oyunlar oynarlarken bir mağara bulurlar. Ancak ağaçlara oyulmuş desenleri, hatta kuyruklu bir yıldız şeklinde düzenlenmiş martıları fark etmeye başladıklarında kendilerini huzursuz hissederler. Sonra iki arkadaş neler olduğunu öğrenmek için gözlemevine doğru bir yolculuğa çıkarlar. Hem yolculukta hem de gözlemevinde çok güzel sevimli detaylar var.
Bu son derece renkli macera bir yandan da heyecanlı bir yolculuk. Felaket filmlerindeki gibi bir gerisayım da barındırmakta. Çünkü gözlemevinde buldukları astronomlar çarpışmanın 4 gün sonra olacağını söylerler.
Sadece 8+ çocukların değil büyüklerin de ilgisini çekebilecek, eğlenceli bir kitap.
#3 BÜYÜCÜNÜN ŞAPKASI
Kış uykusundan uyandıktan bir gün sonra Mumiş arkadaşlarıyla birlikte yakındaki bir dağa bakmaya gider ve orada garip bir silindir şapka bulurlar; daha sonra şapkanın bir şeyleri başka şeylere dönüştürebildiğini öğrenirler, bu durum en başta eğlencelidir ama bir süre sonra işler değişmeye başlar.
Bundan sonra bir ada gezisi ve bir deniz yaratığıyla savaş da dahil olmak üzere pek çok eğlenceli ve korkutucu şey olur. İki küçük yaratık Mumi ailesinin evine sığınırken yanlarında gizli bir şey getirirler...
Serinin en fantastik hikayelerinden biri ama kesinlikle en heyecanlı olayların yaşandığı halkası da denebilir. Mumilerin maceralarını seven her çocuğun mutlaka okuması gereken heyecanlı bir kitap. 9+ çocuklara öneririz özellikle.
#4 MUMİ BABA’NIN ANILARI
Serinin bu kitabı yatmadan önce küçük çocuklara okunacak kitaplardan biri sayılmaz pek. Bu kitapta Mumiş ve Mumi Anne yok, Mumi Baba’nın gençlik hikayeleri yine oldukça yaratıcı ve yer yer de heyecanlı olaylardan oluşuyor. Hayatına kimsesiz bir bebek olarak, kimsesizler yurdunun dışına bırakılarak başlayan Mumi Baba’nın hikayesinde yurdun sorumlusu Hemul'un kısıtlayıcı kontrolü yüzünden hayal kırıklığına uğrayan çok genç bir Mumi Baba’yla tanışırız. Sonunda dayanamayıp yurttan kaçar ve vahşi dünyaya doğru yola çıkar. Neyse ki, sevimli ve bilgili Frederikson ile tanışır ve arkadaş olur. Çok renkli maceralar yaşarlar.
Serinin en derin ve felsefi içeriğine sahip kitabı bu diyebiliriz belki de. (9+)
#5 MUMİ KIŞI
Mumi Kışı’nda, tüm Mumiler her yıl olduğu gibi kış uykusuna yatmışken kışın ortasında uyanan Mumiş, bir daha uyuyamadığı için tek başına kalır ve ilk kez kışı ve soğuğu deneyimler. Çünkü daha önce var olduğunu hayal bile etmediği güneşsiz, karlarla kaplı bir dünya keşfeder.
Pek çok okuruna göre serinin en iyi kitabı olarak anılmakta. Diğerlerine göre daha tuhaf ve varoluşsal özelliklere sahip. Tuhaf ve rüya gibi; buz, kar ve yavaş yavaş gelen bahar tasvirleri ise muhteşem!
#6 GÖRÜNMEZ ÇOCUK
Mumi serisinin aynı evreninde geçen bazı sıra dışı çocuk öyküleri var bu kitapta. Mumiler çok az gözüküyorlar bu öykülerde ama yine son derece ilginç karakterlerle ve onların yaşadığı ilginç olaylarla karşılaşıyoruz. Yaşamın zorlukları ve korkularıyla başa çıkmanın yollarını arayan karakterler bunlar.
“Görünmez Çocuk”taki dokuz ayrı hikayede Mumi Vadisi sakinlerini daha yakından tanıyoruz. Onları birleştiren şey daima sevgi ve arkadaşlık…
#7 TEHLİKELİ YAZ
Mumi Ailesi’nin yaşadığı ev bir sel yüzünden sular altında kalır. Ama akıntıyla sürüklenip gelen bir tiyatro sahnesi bu sayede Mumi’lerin hayatına girmiş olur. Volkanik dağın hareketlenmesi, büyülerle ve sürprizlerle dolu yaz bayramı kutlamaları ile yeni arkadaşlıklar ve düşmanlar... Tiyatro grubunun oyunu ise çok eğlenceli ve komik.
Bu basit hikaye sanata mizahi bir bakış açısı getirirken, her zaman olduğu gibi Jansson’un keyifli çizimleri de kitaba ayrı bir çekicilik katıyor...
#8 BABA VE DENİZ
“Baba ve Deniz” ortayaş krizini anlatan ender çocuk kitaplarından biri olabilir. Hikaye Mumi Baba’nın Mumi Vadisi’ndeki evlerinde kendisine ihtiyaç duyulmadığını hissetmesiyle başlıyor, bu yüzden ailesini alıp sadece haritada gördüğü bir adaya taşınmaya karar veriyor. Ada tropik bir cennet değildir bütün aile için bolca gizem barındırır. Bu kitapta Mumiş’in de ergen yaşlarına geldiğine şahit oluyoruz. Yani küçük Mumiler de büyüyor yani...
Bu kitapların çocuk hikayelerinin daha serbest, yetişkin edebiyatına daha yakın dönemlerinde yazıldıklarını da unutmayalım.
5+ resimli kitapları
Dinozor Çocuk yayınları 5+ çocuklar için de büyük ebatlı ve bol resimli iki Mumi öykü kitabı bastı. Bunlardan ilki “Tehlikeli Yolculuk” ilk kez 1977’de basılmıştı ve yazarın son Mumi hikayelerinden biriydi. Diğeri ise Jansson’un eserlerinden ilham alınarak oluşturulmuş Mumi Vadisi animasyon filminin senaryosunda kullanılan hikayelerin bir araya getirldiği “Mumi Vadisi” kitabı.
9 hikayeden oluşan rengarenk resimlerle her yaştan okura, zevkli bir okuma serüveni sunuyor. Büyücünün Şapkası, Görünmez Çocuk, Mumi Baba’nın anıları ve Tove Jansson’un diğer romanlarından esinlenerek yeniden yazılan hikayeler Mumi seven hem büyüklere hem de küçüklere görsel bir şölen sunuyor adata…
Yine Jansson’un muhteşem çizimleriyle süslenmiş “Künüf’ü Kim Teselli Edecek?” öykü kitabı da aynı evrende geçen ve bizi başka kahramanlarla tanıştıran bir hikaye...
0 Yorum