Bilgi ve iletişim teknolojilerinin günlük hayatımıza dahil olmasıyla oluşan dijital dünyada, ebeveynliğin alışılagelmiş sorumluluk alanları dışında farklı rollerin gerektirdiği sorumluluklardan da bahsetmek mümkün.
Selinay Yüksel
Tam bu noktada karşımıza “dijital ebeveynlik” kavramı çıkıyor. Çünkü birçok olumlu etkilerinden bahsedebileceğimiz dijital dünyanın var olan olumsuzluklarının farkında olamayacak çocukların dikkatli olması için günümüz ebeveynlerine bazı görevler düşüyor.
Ebeveyn kavramını, “Temel anlamda çocuğa duyuşsal, sosyal ve eğitimsel bakım vermekle sorumlu olan kişiler.” olarak tanımlayabiliriz. Çok küçük yaştan itibaren çocukların düzenli olarak akıllı telefon ve tablet kullanıcıları olmaları ve bu nedenle erken dijital etkileşimleri, ebeveyn-çocuk ilişkisi ve ebeveyn rolüne yeni zorluklar tanımlamıştır.
Geleneksel ebeveynlik tarzlarından çıkarak çocukların internet ve dijital medya ile etkileşimini düzenlemek için benimsenen “farklı davranışlarla “karşımıza çıkan “dijital ebeveyn” kavramını şöyle tanımlayabiliriz: Çocukların dijital ortamlardaki etkinliklerini anlama, destekleme ve düzenlemeye yönelik ebeveyn çabaları ve uygulamaları.
Bu kavram, günümüzde çocuklar teknolojiyi kullanarak öğrenmek, yaratmak ve iletişim kurmak için harika bir fırsata sahipken ebeveynlerin dijital cihazlara, uygulamalara ve oyunlara olumlu bir çevirim içi deneyim sağlayabilmeleri açısından oldukça önemlidir.
Dijital Ebeveynlik Rolleri Nelerdir?
Mahmut Yay’ın Yeşilay Yayınları tarafından yayınlanan Dijital Ebeveynlik kitabında, günümüz dijital çağının imkânlarından en iyi şekilde faydalanmak ve çocuklarını muhtemel risklerden korumak isteyen her ebeveynin üzerine düşen temel “dijital ebeveynlik” rolleri şöyle sıralanıyor:
1- Dijital Okuryazarlık
Geleneksel medyanın yok olmak üzere olduğu bu günlerde, dijital medya okuryazarlığı her geçen gün daha fazla önem kazanıyor. Bu kavramı, temel seviyede teknolojiyi ve interneti kullanma becerisi ile bilgi-iletişim teknolojilerinde gizlilik politikaları bilgisine sahip olma olarak tanımlayabiliriz. Yani ebeveynlerden beklenen; yeni iletişim / paylaşım teknolojilerinin ve ortamlarının niteliklerini kavramak, kültürel özelliklerini bilmek ve yeni medya diline hâkim olarak çocuklarını doğru zamanda doğru içeriklere yönlendirebilmeleridir.
2- Farkındalık
Dijital okuryazarlık sayesinde gelişen “farkındalık” ile dijital ebeveynlerin, çevirim içi fırsatları ve riskleri bilmesi bekleniyor. İnternette bulunan içeriklerin fırsat ve risk noktasında ayrımını yapabilen ebeveynler sayesinde çocuklar teknolojiyi anlayarak ve doğru bir şekilde kullanabilir.
3- Kontrol
Dijital okuryazarlık becerisi sayesinde farkındalık kazanan ebeveynler, çocuklarının dijital ortamlardaki davranışlarını kontrol etmek isteyebilir.
Kontrolcü ebeveyn özellikleri aşağıdaki gibidir:
- Çocuğunu internet gibi uçsuz bucaksız bir ortamda yalnız bırakmama.
- Zararlı gördüğü içeriklere erişilmesine engel olma, sebeplerini mantıklı bir şekilde izah etme ve filtre programları gibi yazılımlar kullanma.
- Problemli kullanım düzeyinde olmaması için ne zaman ve ne kadar internet ya da bilgisayar kullanabileceğine yönelik sınırlamaların olduğu bir kılavuz hazırlama ve konulan kurallara uyma.
- Birlikte kullanma. (Facebook vb. sosyal ortamlarda hesap açma ve çocuğu arkadaş olarak ekleme ya da birlikte internette kaliteli ve faydalı zaman geçirme gibi.)
- Kontrol rolünün gerektirdiği özellikler sayesinde aile iletişiminin kalitesi, ebeveynlerin duygusal uygunluğu ve İnternet’in verimli kullanımı arasında doğru bir ilişki kurulabilir.
4- Etik
Etik rolü, internette kişi hak ve onuruna, özel hayatların gizliliğine saygılı ve bilgi ahlakına uygun davranmayı; bunun yanında ulaşılan bilgilerin doğruluğunu ve güvenliğini araştırmayı, bu bilgilerin hak sahiplerinin isteğine uygun davranmayı ve fikri mülkiyete saygılı olmayı gerektirmektedir.
5- Yenilikçi
Dijital ebeveynler, yeniliklere karşı ilgili ve yenilikleri güncel olarak takip edip öğrenme çabası içerisinde olan, aynı zamanda bu yeniliklerin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkında olan bireyler olmalıdır.
Sonuç olarak, gelişen dijital ebeveynlik yetileri sayesinde, çocukların yaşına ve gelişen becerilerine göre dijital medya ve çocuk arasında doğru bir ilişki kurulabilir. Böylece çocukların faaliyetlerini kısıtlamak veya yasaklamak yerine çocuklara çevirim içi fırsatları keşfetme ve bunlardan yararlanma konusunda daha özgür bir ortam yaratılabilir.
Kaynaklar:
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223235
https://yesilaymarket.com/Data/EditorFiles/DijitalEbeveynlik.pdf
https://www.intechopen.com/chapters/72249
0 Yorum