Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi, geçtiğimiz ay Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 25. genel yorumunu dünyaya duyurdu. Çocuk haklarının dijital ortamla olan ilişkisini konu edinen belge, taraf devletlerin Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'yi dijital ortamda nasıl uygulamaları gerektiğini açıklıyor.
Derleyen: Selinay Yüksel
Peki bu belgenin kapsamı ve önemi nedir?
“Genel Yorum No 25, çocuk haklarının ilk kez dijital dünyada geçerli olduğunu açıkça ortaya koyuyor.”
Günümüzde riskleri ve fırsatlarıyla dijital dünya, çocukların hayatının birçok alanında kendine yer edinmiş durumda. Teknolojik aletlerin çeşitlenmesiyle eğitimin, oyunun ve sosyalleşmenin çevrim içi dünya üzerinden ilerliyor olması ve artan ekran süreleri bu durumun bir kanıtı. Böyle bir ortamda yayınlanan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 25. genel yorumu, Taraf Devletler’in Sözleşme’yi dijital ortamla ilgili olarak nasıl uygulamaları gerektiğini açıklarken, Sözleşme’yi imzalayan 196 ülke için Sözleşme’nin hükümleri hakkında resmi olarak rapor vermeyi zorunlu tutuyor. Bu zorunluluğun benimsenmesi ise çocuk haklarının ilk kez dijital dünyada geçerli olduğunu açıkça ortaya koyuyor.
Ayrıca, dijital ortamda bütün çocuk haklarının desteklenmesi, korunması, yerine getirilmesi ve saygı gösterilmesine dair bazı fırsatlar, riskler ve zorluklar söz konusu. Genel yorum, bunlar ışığında ilgili kanunların, politikaların ve diğer tedbirlerin Sözleşme ve Sözleşme’nin İhtiyari Protokoller’den doğan yükümlülüklere tamamen uyması için kılavuzluk görevi üstleniyor. (Yavuz, 2021)
Genel Yorum No 25’in genel ilkeleri
40 ulus devlet, yüzlerce organizasyon, 709 çocuk ve 28 ülkeden 50 özel uzmanın sürece katkı vermesiyle hazırlanan Genel Yorum No 25’in ilkeleri aşağıdaki gibidir:
· Ayrımcılık Yapmama
Ayrımcılık yasağı, Taraf Devletler’in tüm çocuklara dijital ortama onlar için anlamlı şekilde, eşit ve etkili erişim sağlamasını gerektirir. Dijital dışlanmanın üstünden gelmek için devletler gerekli tüm tedbirleri almalıdır. Bu, belirli kamusal alanda çocuklara dijital ortama ücretsiz ve güvenli erişim sağlanmasını, çocukların uygun maliyetle dijital ortama erişmesini, dijital teknolojilerin eğitim ortamında, evde ve toplumda bilgili şekilde kullanılmasını destekleyen programlara ve politikalara yatırım yapılması kapsar. (Yavuz, 2021)
· Çocuğun Üstün Yararı
Dijital ortam aslen çocuklar için tasarlanmamış olmasına karşın çocukların hayatında önemli bir rol oynamaktadır. Taraf Devletler, dijital ortamın sağlanması, düzenlenmesi, tasarlanması, yönetimi ve kullanımına ilişkin tüm eylemlerde, her çocuğun üstün yararının esas ilke olmasını sağlamalıdır. (Yavuz, 2021)
· Yaşama, gelişme ve korunma hakkı
Dijital ortam, şiddet ve cinsellik barındıran içerikler, siber agresiflik, taciz, kumar, cinsel taciz ve istismar dâhil olmak üzere taciz ve istismar, suçlular ve teröristler, şiddet yanlısı aşırıcılar gibi silahlı grupların intihar veya hayatı tehdit edecek hareketleri teşvik etmesi ve özendirmesi gibi birçok risk barındırmaktadır. Taraf Devletler çocukların karşılaştığı riskleri tespit etmeli ve çözüm getirmelidir. (Yavuz, 2021)
· Çocuğun görüşlerine saygı hakkı
Dijital teknolojilerin kullanımı çocukların yerel, ulusal ve uluslararası seviyede katılımının gerçekleşmesine yardım edebilir. Taraf devletler çocukların görüşlerini ifade edebilmeleri için dijital araçlara erişimi ve dijital araçlara ilişkin farkındalığı artırmalıdır. Ayrıca, gerektiğinde anonim olarak çocukların yetişkinlerle eşit koşullarda dijital katılımı desteklenmelidir. Böylece çocuklar kendi haklarının birey ve bir grup olarak etkin savunucuları olabilirler. (Yavuz, 2021)
Çocukların hak ettiği güvenli dijital dünya için yapılacak hala birçok çalışma olsa da kim olursa olsun, nerede yaşarsa yaşasın, yaşı, cinsiyeti, dini, inancı, görünüşü ne ve nasıl olursa olsun tüm çocuklar için geçerli olan (Dijital Medya ve Çocuk, 2021) Genel Yorum No 25’in yayınlanması bir dönüm noktasıdır.
Biz de Çocukla Sinema ekibi olarak tüm çocuklara daha güvenli çevrim içi günler diliyoruz!
Kaynakça
5Rights Foundation. (tarih yok). UNCRC General Comment on children's rights in relation to the digital environment. 5Rights Foundation: https://5rightsfoundation.com/our-work/childrens-rights/uncrc-general-comment.html adresinden alındı
Dijital Medya ve Çocuk. (2021, Mart 25). Dr. Esra Ercan Bilgiç Yorumladı: Dijital Dünyada Çocuk Hakları – BM Genel Yorum No: 25. Dijital Medya ve Çocuk: https://dijitalmedyavecocuk.bilgi.edu.tr/2021/03/25/dr-esra-ercan-bilgic-yorumladi-dijital-dunyada-cocuk-haklari/ adresinden alındı
Yavuz, C. (2021, Nisan). Çocuk Hakları Dijital Ortamda da Geçerlidir: Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 25. Genel Yorumu. bianet.org: https://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/003/354/original/OCUKHAKLARIDJTALDNYADADAGEERLDROCUKHAKLARINADARSZLEMENN25.GENELYORUMU.pdf?1617790298 adresinden alındı
0 Yorum